Co to jest mikrobiota jelitowa?

Mikrobiota jelitowa to wszystkie mikroorganizmy, które bytują w przewodzie pokarmowym człowieka. Są to przede wszystkim bakterie i wirusy, ale także grzyby i archeony. Cały ekosystem mikrobioty jelitowej to ewolucyjnie wypracowany zestaw mikroorganizmów, które oddziałują z człowiekiem na zasadzie symbiozy.
Mikrobiota uczestniczy w procesach związanych z trawieniem i wchłanianiem substancji pokarmowych, a bakterie wchodzące w jej skład pełnią rozmaite funkcje, ich prawidłowa struktura ilościowa i jakościowa (określana jako stan eubiozy) wspiera homeostazę całego organizmu, kształtując odporność, metabolizm i syntezę wielu związków chemicznych, np. serotoniny, prekursorów neuroprzekaźników, związków uszczelniających barierę jelito-krew.

Transplantacja mikrobioty jelitowej – Historia zabiegu

Wiedza na temat funkcji i patologii wynikających z różnego składu mikrobioty jelitowej doprowadziła do koncepcji przenoszenia składu jelit od zdrowych ludzi do ludzi chorych. Transplantacja mikrobioty jelitowej była stosowana już w starożytnych Chinach, a reaktywowana została w latach 50. XX wieku. Postęp technologii, szczególnie opisywania i odkrywania funkcji mikroorganizmów jelitowych, głównie za pomocą metod diagnostycznych niezależnych od hodowli (m.in. dzięki sekwencjonowaniu drugiej generacji) doprowadził do błyskawicznego postępu w rozumieniu zadań mikrobioty jelitowej.
Odkryto, że wiele chorób, stanów patologicznych, schorzeń jest zależnych od mikrobioty jelitowej. W ten sposób koncepcja transferu mikrobioty jelitowej przeszła do badań klinicznych. Okazało się, że wiele tych stanów zdrowa mikrobiota jelitowa leczy.
Mikrobiota uczestniczy w procesach związanych z trawieniem i wchłanianiem substancji pokarmowych, a bakterie wchodzące w jej skład pełnią rozmaite funkcje, ich prawidłowa struktura ilościowa i jakościowa (określana jako stan eubiozy) wspiera homeostazę całego organizmu, kształtując odporność, metabolizm i syntezę wielu związków chemicznych, np. serotoniny, prekursorów neuroprzekaźników, związków uszczelniających barierę jelito-krew.

Transplantacja mikrobioty jelitowej – Przygotowanie do zabiegu

Po postawieniu diagnozy i ocenie zdrowia pacjenta może on zostać zakwalifikowany do eksperymentalnej terapii z użyciem antybiotykoterapii i transplantacji mikrobioty jelitowej. Lekarz kwalifikujący do terapii może odstąpić od leczenia w ramach eksperymentu medycznego, jeśli uzna, że stan pacjenta nie pozwala na jego przeprowadzenie.
Przed wykonaniem zabiegu FMT stosuje się najczęściej min. czterodniową kurację wankomycyną, następnie odstawia się antybiotyk i wykonuje oczyszczanie jelita środkami przeczyszczającymi, najczęściej osmotycznie czynnymi (makrogole), aby zmniejszyć ładunek bakteryjny C. difficile w jelitach.

Transplantacja mikrobioty jelitowej – Podawanie FMT

Przy zabiegach FMT działamy w partnerstwie z Human Biome Institute i dr n. med. Jarosławem Bilińskim. Jesteśmy jednym z trzech zespołów, które współpracują z tym renomowanym ośrodkiem badawczo-rozwojowym. Oprócz nas są to Polska Fundacja Gastroenterologii w Warszawie z dr n. med. Bronisławem Kotowskim na czele i H.T. Centrum Medyczne z Tychów z dr n. med. Tomaszem Romańczykiem.
Preparaty mikrobioty jelitowej stosowane w Endoklinice pochodzą od zdrowych dawców, którzy przeszli szereg badań przesiewowych, w tym ponad 100-punktowy kwestionariusz zdrowotny i ponad 30 badań krwi i kału. Dawcy są monitorowani i ponownie kontrolowani w stałych okresach czasu. Dawca badany jest zawsze minimum dwukrotnie, zanim materiał pochodzący od niego zostanie udostępniony do leczenia. Wszystko po to, by materiał był maksymalnie bezpieczny i jednocześnie skuteczny.
Do przeszczepu mikrobioty jelitowej używamy kolonoskopu. Po zabiegu można wrócić do normalnej, zdrowej diety i należy unikać czynników, które mogą doprowadzić do nawrotu zakażenia (np. antybiotyków, zanieczyszczonych powierzchni).

Transplantacja mikrobioty jelitowej – Leczenie nawrotów infekcji Clostridioides difficile

Zachorowalność na infekcję Clostridioides difficile (CDI, ang. Clostridioides difficile infection), a także śmiertelność z nią związana, wzrosły istotnie na przestrzeni ostatnich lat. Dotyczy to zarówno infekcji, do której dochodzi w szpitalach, jak i poza placówkami medycznymi. Szacuje się, że około 23,1% przypadków CDI w Unii Europejskiej pozostaje nierozpoznanych.
CDI może występować pod postacią różnych zespołów klinicznych: począwszy od łagodnej biegunki poantybiotykowej, poprzez rzekomobłoniaste zapalenie jelita, do piorunującego zapalenia jelita czy toksycznego rozdęcia okrężnicy. CDI jest chorobą nawrotową. Jej nawrót rozpoznaje się na podstawie ww. kryteriów. Dochodzi do niego w okresie 2-8 tygodni od poprzedniego epizodu, którego objawy ustąpiły po leczeniu lub bez wprowadzonego leczenia.
U osób, u których dochodzi do drugiego nawrotu, stosuje się wankomycynę. Możliwe są również inne metody: leczenie fidaksomycyną lub transplantacja mikrobioty jelitowej. Przeszczepienie mikrobioty jelitowej (FMT, ang. fecal microbiota transplantation) jest rekomendowane osobom, u których występowały liczne nawroty, a wcześniejsze, odpowiednio stosowane schematy antybiotykoterapii okazały się nieskuteczne. W zabiegach transplantacji dotyczących infekcji C. difficile nie jest wymagana zgoda komisji bioetycznej.

Jak zabezpieczyć się przed nawrotem infekcji C. difficile po zabiegu FMT?

Aby zminimalizować ryzyko ponownego zakażenia C. difficile:

• Zdezynfekuj swój dom dobrym środkiem dezynfekcyjnym, ponieważ C. difficile tworzy zarodniki odporne na zwykłe domowe środki czyszczące. Zalecamy stosowanie środków dezynfekujących z etykietą sporobójczą C. difficile, takich jak wybielacz domowy lub silny roztwór chloru. Pamiętaj, aby szorować z dużą siłą powierzchnie dotykowe, w tym toalety, krany i prysznice.
• Chroń się podczas czyszczenia. Zakładaj przynajmniej rękawiczki jednorazowe i natychmiast myj ręce wodą z mydłem po ich zdjęciu.
• Skontaktuj się z lekarzem. Upewnij się, że Twój lekarz rodzinny wie, że przeszedłeś przeszczepienie mikrobioty jelitowej w celu leczenia C. difficile, aby mógł on uwzględnić tę historię przy podejmowaniu decyzji dotyczących Twojej opieki. Przyjmowanie antybiotyków po FMT zwiększa ryzyko ponownego zakażenia C. difficile, ale jeśli zachorujesz na infekcję wymagającą antybiotyków, to musisz je przyjmować. Porozmawiaj wtedy ze swoim lekarzem na temat opcji leków o niższym ryzyku generowania zakażeń C. difficile.

Transplantacja mikrobioty jelitowej – Inne wskazania

• oporność na leczenie zespołu jelita nadwrażliwego (IBS);
• oporność na leczenie zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO);
• kolonizacja przewodu pokarmowego szczepami bakterii antybiotykoopornych (tzw. alert patogenami).